स्वच्छ (हायजिनिक) पाईपिंग

अन्न, औषधनिर्माण आणि पेय उद्योगात हायजिनिक पाईपिंगचा वापर होतो. ऑटोमेशनमध्ये वाढ झाल्यामुळे, या क्षेत्रांमध्ये ऑनलाइन जागेवर साफसफाई (CIP सीआयपी) अस्तित्वात आला आहे. जागेवर साफसफाई प्रणालींमध्ये, सुमारे ३/४ वेळ प्रक्रिया अभियांत्रिकीवर खर्च केला जातो आणि २/३ वेळ स्वच्छता आणि निर्जंतुकीकरण प्रक्रियेसाठी दिला जातो. उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग (उदाहरणार्थ अन्न) वापराच्या परिस्थितीत उत्पादनासाठी निष्क्रिय असले पाहिजेत आणि ते उत्पादनात अडकू नयेत, स्थलांतरित होऊ नयेत किंवा शोषले जाऊ नयेत.

सेवा देणारे उद्योग:

१. दुग्धजन्य पदार्थ - दूध, स्किम मिल्क, प्रोसेस चीज, मठ्ठा, आईस्क्रीम

२.अन्न - स्वयंपाकाचे तेल, चरबी, साखर / गोड पदार्थ

३.अंडी

४.मांस आणि कुक्कुटपालन

५. पेय - बिअर, फळांचे रस, शीतपेये, वाइन, कॉफी

६. औषध - जैवतंत्रज्ञान, एंजाइम

७. सौंदर्यप्रसाधने - साबण, डिटर्जंट्स

८. औद्योगिक - कापड आकारमान, रंग, शाई, रेझिन, रसायने, प्लेटिंग आणि फोटोग्राफिक सोल्यूशन्स

जागेवर साफसफाई करण्याच्या प्रक्रियेतील यांत्रिक बाबी क्वचितच महत्त्वाच्या असतात. साफसफाई दरम्यान चिकट बल लक्षणीयरीत्या कमी केले पाहिजे; हे बहुतेकदा रासायनिक पद्धतीने केले जाते. पृष्ठभागावर सक्रिय डिटर्जंट्सना केशिका बलांवर मात करण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे. द्रावणातील आयनांची रचना व्हँडर वाल्स बल आणि इलेक्ट्रोस्टॅटिक बलांवर देखील प्रभाव पाडते.

पाईप्स: मानकांचे पालन: DIN ११८५०/ ISO २०३७ पाईपिंग लेआउट उत्पादन वाहतुकीची कार्यात्मक सुरक्षितता निश्चित करण्यास मदत करते. नेटवर्कमधील सर्व भागांना क्लिनिंग डिटर्जंट्सने समान तीव्रतेने उपचार मिळणे आणि पाईप नेटवर्क पूर्णपणे रिकामे चालू राहणे महत्वाचे आहे.

स्वच्छता पाईप अभियांत्रिकीमध्ये खबरदारी:

१. मुख्य पाईपला जोडलेल्या पाण्याच्या क्षेत्रांची स्वच्छता करणे कठीण आहे. दुहेरी सीलबंद व्हॉल्व्ह किंवा लहान टी-पीस वापरल्याने हे मृत पाण्याचे क्षेत्र टाळता येतात.

२. पाइपच्या वाकलेल्या भागांमध्ये उरलेले उत्पादन: पाईपमध्ये वाकणे टाळता येते, आधार एकमेकांच्या जवळ पुरेसे ठेवून.

३. पाईप एल्बोसमोर उरलेले उत्पादन टाळता येते.

जर उत्पादनाचे सूक्ष्मजीव किंवा इतर दूषिततेपासून संरक्षण करायचे असेल आणि स्वच्छतेची प्रभावीता जास्तीत जास्त वाढवायची असेल आणि स्वच्छतेचा खर्च कमी करायचा असेल तर चांगली स्वच्छताविषयक रचना आवश्यक आहे.

स्वच्छताविषयक डिझाइनची मूलभूत तत्त्वे

१. उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग (उदा. अन्न) वापरण्याच्या परिस्थितीत उत्पादनात निष्क्रिय असले पाहिजेत आणि उत्पादनात स्थलांतरित होऊ नयेत किंवा ते शोषले जाऊ नयेत.

२. अन्नाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग गुळगुळीत आणि छिद्ररहित असले पाहिजेत जेणेकरून उत्पादनाचे, जीवाणूंचे किंवा कीटकांच्या अंड्यांचे लहान कण सूक्ष्म पृष्ठभागावरील भेगांमध्ये अडकणार नाहीत आणि ते बाहेर काढणे कठीण होणार नाही, ज्यामुळे दूषित होण्याचा संभाव्य स्रोत बनेल.

३. उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग तपासणीसाठी दृश्यमान असले पाहिजेत किंवा हे दाखवून दिले पाहिजे की नियमित स्वच्छता प्रक्रिया जीवाणू / कीटकांपासून दूषित होण्याची शक्यता दूर करतात.

४. उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग मॅन्युअल साफसफाईसाठी सहज उपलब्ध असले पाहिजेत किंवा जर सहज उपलब्ध नसतील तर मॅन्युअल साफसफाईसाठी सहज उपलब्ध असले पाहिजेत, किंवा जर CIP तंत्रे वापरली गेली असतील तर हे दाखवून दिले पाहिजे की मॅन्युअल साफसफाईसाठी डिस्सेम्बल न करता मिळालेले परिणाम, किंवा जर CIP तंत्रे वापरली गेली असतील तर हे दाखवून दिले पाहिजे की डिस्सेम्बल न करता मिळालेले परिणाम हे डिस्सेम्बल आणि मॅन्युअल साफसफाईने मिळवलेल्या परिणामांच्या समतुल्य आहेत.

५. उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व आतील पृष्ठभाग अशा प्रकारे व्यवस्थित केले पाहिजेत की उपकरणे / पाइपिंग स्वतः रिकामे होईल किंवा स्वतः निचरा होईल.

६. पाईपिंग अशा प्रकारे डिझाइन केले पाहिजे की बाह्य दूषिततेपासून त्यातील सामग्रीचे संरक्षण होईल.

७. बाह्य किंवा उत्पादन नसलेल्या संपर्क पृष्ठभागांची व्यवस्था अशा प्रकारे केली पाहिजे की माती, जीवाणू किंवा कीटक उपकरणांमध्ये आणि उपकरणांवर तसेच इतर उपकरणे, फरशी, भिंती किंवा लटकणाऱ्या आधारांशी संपर्कात येऊ नयेत.

८. डिझाइन, बांधकाम, स्थापना आणि देखभालीमध्ये, मृत जागा किंवा अन्न अडकवणारी, प्रभावी साफसफाई रोखणारी आणि सूक्ष्मजीवांच्या वाढीस परवानगी देणारी इतर परिस्थिती टाळणे महत्वाचे आहे.

पाईप फिटिंग्ज: कोणत्याही सिस्टीममध्ये पाईप युनियन्स एक कमकुवत बिंदू असतात. पाईप फिटिंग्जसाठी DIN 11851 मानक वापरले जाते. हायजिन पाईपिंग डिझाइनमध्ये, वेल्डेड बॉन्ड्स निष्क्रिय गॅस वेल्डिंगचा परिणाम असताना इष्टतम सुरक्षितता प्रदान करतात. कोणत्याही तांत्रिक कारणास्तव जर घन जोड नको असेल तर आता स्क्रू किंवा क्लॅम्प जोड विचारात घेतले जातात.

स्टेनलेस स्क्रू केलेल्या पाईप कनेक्शनसाठी (DIN 11851) मानक डिझाइनसाठी प्रोफाइल जॅकेट आवश्यक आहे. या प्रकारच्या बांधकामात, सॉकेट आणि धाग्यामध्ये नेहमीच क्रॅक असतो. विशेष प्रोफाइल गॅस्केट वापरून हा तोटा टाळता येतो. एक पर्याय म्हणजे क्लॅम्प युनियन. तथाकथित ट्राय-क्लॅम्प. यामध्ये दोन समान क्लॅम्प फेरूल्स आणि प्रोफाइल गॅस्केट असतात आणि डिझाइन केलेल्या ताणावर पूर्व-ताण देऊन क्रॅक टाळण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. क्लॅम्प जॉइंट साधन न वापरता देखील उघडता आणि बंद करता येतो.

व्हॉल्व्ह: मुख्यतः बटरफ्लाय किंवा प्लग व्हॉल्व्ह स्वच्छतेसाठी वापरले जातात. हवेच्या दाबाने हे रिमोटली ऑपरेट करता येतात. ट्यूब OD १" ते ६" (२५.४ मीमी ते १५२.४ मीमी) आकारात उपलब्ध. दाब श्रेणी—पूर्ण व्हॅक्यूम ते १४० PSI किंवा (९.६ BAR). तापमान—२००°F किंवा (९५°C). रेटिंग मानक EPDM, फ्लोरोइलास्टोमर किंवा सिलिकॉन सीट मटेरियल वापरणाऱ्या व्हॉल्व्हवर आधारित आहे.

फिल्टर्स / स्ट्रेनर्स: उत्पादनाची गुणवत्ता आणि स्वच्छता वाढवण्यासाठी डिझाइन केलेले, तसेच होमोजेनायझर्स, मीटर, स्प्रे नोझल्स, सुई व्हॉल्व्ह आणि पंप यांसारख्या प्रक्रिया उपकरणांचे संरक्षण करण्यासाठी डिझाइन केलेले. यामध्ये फ्री-फ्लो डिझाइन, स्वच्छता आणि गंज-प्रतिरोधकतेसाठी स्टेनलेस स्टील बांधकाम, विविध विणलेल्या आणि न विणलेल्या फिल्टरिंग माध्यमांशी सुसंगतता आणि जलद, सोपी सर्व्हिसिंग आहे. स्ट्रेनर देखील एक फिल्टर आहे; तथापि, ते प्रक्रिया प्रवाहातून मोठे कण काढण्यासाठी छिद्रित प्लेट किंवा स्क्रीन मेश वापरते. स्ट्रेनरचा मुख्य फायदा म्हणजे ते पुन्हा वापरता येण्याजोगे आहे. स्ट्रेनिंगचे तीन स्तर आहेत अ) खडबडीत, ब) मध्यम आणि क) बारीक.

बांधकाम साहित्य (MOC): अन्न आणि पेये तयार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या उपकरणांच्या चांगल्या स्वच्छताविषयक (स्वच्छ) डिझाइनसाठी उत्पादनाच्या संपर्कात येणारे सर्व पृष्ठभाग विषारी नसावेत, वापराच्या परिस्थितीत उत्पादनासाठी निष्क्रिय असले पाहिजेत, उत्पादनाद्वारे स्थलांतरित होणारे किंवा शोषले जाणारे घटक नसावेत आणि याव्यतिरिक्त, सामान्य किंवा अपेक्षित वापराच्या परिस्थितीत स्वच्छता आणि निर्जंतुकीकरण घटकांना प्रतिरोधक (म्हणजे निष्क्रिय) असले पाहिजेत.

चांगल्या स्वच्छता डिझाइनची वैशिष्ट्ये: हे सारांशित केले जाऊ शकतात जे:

१. उत्पादनाचे रासायनिक, भौतिक किंवा सूक्ष्मजीव दूषित होणे टाळा. उदाहरणार्थ, याचा अर्थ असा की अशी कोणतीही जागा नाही जिथे उत्पादन साचते, आणि नंतर उत्पादनाच्या प्रवाहात परत येते. याचा अर्थ असा की उपकरणांचे घटक भाग एकतर साफसफाई आणि देखभालीसाठी उपलब्ध आहेत किंवा पूर्णपणे सील केलेले आहेत.

२. बाह्य दूषिततेपासून उत्पादनाला जास्तीत जास्त संरक्षण द्या.

३. साफसफाई सुलभ करणे.

पाईप वर्क: यासाठी चांगली स्वच्छता रचना आणि स्थापना आवश्यक आहे कारण वाहून नेण्याच्या साहित्याव्यतिरिक्त ते 'ओव्हरहेड्स'चा भाग आहे जे धूळ आणि घाण गोळा करते. खराब स्थापित किंवा देखभाल केलेले पाईप वर्क गळती होण्याची अपेक्षा केली जाऊ शकते आणि ते थेट दूषिततेचे स्रोत असू शकते किंवा, जर साहित्य योग्य असेल, उदाहरणार्थ, द्रव साखर, कीटक नियंत्रण समस्या असू शकते. तसेच, फ्लो प्लेटकडे जाणारे आणि येणारे पाईप थांबवावेत अन्यथा ते उत्पादनाच्या वाया जाण्यास हातभार लावतील. घाण साचणे कमी करण्यासाठी आणि साफसफाई जलद करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या आधाराचा प्रकार महत्त्वाचा आहे. भिंती आणि जमिनीपासून पाईपिंग किमान १५० मिमी (६") अंतरावर बसवावे जेणेकरून त्याच्या सभोवतालची संपूर्ण स्वच्छता होईल.

जेव्हा पाईपलाईन बसवली जात असेल ज्यामध्ये गॅस्केट वापरणारे कपलिंग असतील, तेव्हा योग्य गॅस्केट वापरला गेला आहे आणि पाईप वर्क आणि कपलिंग दोन्ही योग्यरित्या संरेखित आणि घट्ट केले आहेत याची खात्री करा.

पंप: पंप अशा प्रकारे बनवले जातात की इम्पेलर्स, गिअर्स किंवा पिस्टन स्वच्छतेसाठी सहजपणे काढता येतात, ज्यामुळे ते स्वच्छता उत्पादने हाताळण्यासाठी अनुकूल बनतात. पंप पॅकिंगऐवजी घर्षण सीलने बसवता येतो आणि पंपांचे शरीर आणि रोटर्स धातू, कांस्य किंवा स्टेनलेस स्टीलचे बनलेले असतात. पंप हाऊसिंगमध्ये सॅनिटरी पाईप कनेक्शन बसवलेले असतात.

काचेचे पाईप आणि फिटिंग्ज: एका खास टफ पायरेक्स ग्लासपासून बनवलेले काचेचे सॅनिटरी पाईप बाजारात उपलब्ध आहे आणि अनेक यशस्वी स्थापना प्रामुख्याने दुग्ध उद्योगासाठी वापरल्या जातात. काचेचे पाईप दोन प्रमुख कारणांसाठी मनोरंजक आहे: पहिले स्टेनलेस स्टीलचा पर्याय म्हणून आणि दुसरे कारण ते अनेक ठिकाणी साफसफाईसाठी न काढता वापरता येते, ज्यामुळे साफसफाईच्या वेळेत लक्षणीय बचत होते. काचेच्या पारदर्शक स्वरूपामुळे परिसंचरण पद्धतींनी साफसफाई केल्यानंतर पाईपचे दृश्यमानपणे परीक्षण करणे आणि काही साठे असल्यास ते शोधणे शक्य होते. मानक स्टॉक आकार १, १-१/२, २, ३, ४, ६  इंच आतील व्यासाचे आहेत. लांबी १० फूट आहे; जास्त किंवा कमी विशेष आहेत. सामान्य ऑपरेटिंग तापमान: ० - २१२°F.

प्लास्टिक पाईप आणि टयूबिंग: प्लास्टिक सॅनिटरी टयूबिंग आता आतील व्यास १/८ ते ४ इंच आणि वेगवेगळ्या वजनांमध्ये विविध आकारांमध्ये उपलब्ध आहे. उदाहरणार्थ, लोकप्रिय ब्रँड टायगॉन बी४४ - ४एक्स प्रक्रिया केलेले दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ वाहून नेण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. ते विषारी नसलेले, पूर्णपणे पारदर्शक आणि ० अंश फॅरनहाइटपेक्षा कमी तापमानात लवचिक असल्याचा दावा केला जातो. ते निर्जंतुकीकरणाच्या तापमानाला तोंड देईल; ते दूध आणि अन्न आम्लांना आणि मजबूत सॅनिटायझिंग एजंट्सना प्रतिरोधक आहे. खालील मानक आकार आहेत: १", १ ½", २", २½", ३" आणि ४".

प्लांट मांडणी

१. आदर्श प्लांट मांडणी विभागीय क्षेत्रांना तार्किक पद्धतीने एकत्रित करते जेणेकरून साहित्य आणि सेवांचा सुरळीत प्रवाह सुनिश्चित होईल.

२. प्लांट मांडणी मुळात उपलब्ध असलेल्या जागेच्या प्रमाणात, विशेषतः रस्ते आणि रेल्वे प्रवेशाच्या संदर्भात जागेच्या आकारावर अवलंबून असते.

३. हे लक्षात घेतले पाहिजे की चांगल्या रचनासाठी भव्य किंवा आलिशान इमारतींची आवश्यकता नसते.

४. त्याचा अर्थ असा आहे की चांगल्या व्यवस्थापनाची शक्यता जास्तीत जास्त वाढवण्यासाठी खर्च करणे जेणेकरून आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित, पौष्टिक अन्न तयार होईल.

उत्पादन विभाग मांडणी: सार्वजनिक आरोग्यासाठी आणि उत्पादन खराब होण्याचा धोका असलेल्या क्रॉस-कंटामिनेशनचा धोका कमी करण्यासाठी उत्पादन विभाग मांडणी अत्यंत महत्त्वाची आहे. सूक्ष्मजीवशास्त्रीयदृष्ट्या 'उच्च' आणि 'कमी' जोखीम असलेले साहित्य आणि प्रक्रिया, 'उच्च' आणि 'कमी' जोखीम असलेले साहित्य आणि प्रक्रियांसह काम करणारे कर्मचारी वेगळे करणे महत्वाचे आहे. 'उच्च' आणि 'कमी' जोखीम असलेले साहित्य आणि प्रक्रियांमधील क्रॉस-ट्रॅफिक रोखणे देखील महत्वाचे आहे.

स्वच्छतेच्या डिझाइनची मूलभूत तत्त्वे: खराब स्वच्छतेस कारणीभूत ठरणारे सर्वात सामान्य डिझाइन दोष म्हणजे: कमी प्रवेशयोग्यता, अपुरे गोलाकार कोपरे, तीक्ष्ण कोन आणि मृत टोके. हे ओळखले पाहिजे की अंतिम उत्पादनात सूक्ष्मजीव संसर्गाच्या परवानगी असलेल्या सहनशीलतेशी संबंधित स्वच्छता डिझाइनचे काही अंश आहेत.

सुलभता: नियमित साफसफाईसाठी आणि तपासणीसाठी सहजपणे उघड करणे जसे की सामान्यतः सफाई कर्मचाऱ्यांद्वारे वाहून नेल्या जाणाऱ्या साध्या साधनांसह.

सहज उपलब्ध: नियमित साफसफाईसाठी आणि साधनांचा वापर न करता तपासणीसाठी सहजपणे दृष्टी आणि स्पर्शास उघड करणे.

बांधकाम साहित्य: या दोन प्रश्नांची उत्तरे देण्यास तयार रहा: काय चूक होऊ शकते?, जेव्हा ते चूक होते, तेव्हा ग्राहकांचे संरक्षण करण्यासाठी नियोजित कृती काय आहे?

दूषितता कशी टाळायची?: खराब स्वच्छता डिझाइनचे एक सामान्य वैशिष्ट्य म्हणजे अंतर्निहित 'डेड स्पॉट्स' किंवा 'डेड एंड्स'चे अस्तित्व. त्यांना 'घाणेरडे सापळे' म्हणून अधिक चांगले वर्णन केले जाऊ शकते. हे लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे की सूक्ष्मजीव खूप लहान असतात आणि मानवाला जे दृश्यमानपणे लहान वाटते ते म्हणजे 'विस्तृत मोकळ्या जागांमध्ये' सूक्ष्मजीव असतात जिथे ते गुणाकार करू शकतात. शिवाय, जर साफसफाईमुळे सामग्री काढून टाकली गेली नाही कारण डिझाइन वैशिष्ट्ये त्यास संरक्षित करतात, तर हे दूषित होण्याचे 'डिझाइन केलेले' स्रोत बनते. म्हणूनच उत्पादनातील कुठेही तीक्ष्ण कोपरे, भेगा आणि डेड एंड्स अस्वच्छ आहेत हे स्वयंसिद्ध आहे.

साफसफाई कशी सोपी करावी?: हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी डिझाइन आणि स्थापना दोन्ही महत्त्वाचे आहेत. चांगली स्वच्छता डिझाइन आणि चांगली स्थापना, देखभाल आणि स्वच्छता यामुळे जास्तीत जास्त कार्यक्षमता आणि खर्च प्रभावीता शक्य होते.